بررسی اثر روش‌های مختلف تربیت و مدیریت تاج پوشش بر عملکرد و کیفیت گل شاخه بریده رز
چکیده کاربردی پایان نامه کارشناسی ارشد علوم باغبانی
دانشگاه صنعتی اصفهان
معین سورانی
استاد راهنما: دکتر علی نیکبخت
مقدمه
ساختمان گیاه نقش مؤثری بر عملکرد و کیفیت گل‌های رز شاخه بریده دارد. درروش های جدید کشت گلخانه‌ای گل رز، به حفظ هرچه بیشتر شاخه و برگ‌های مناسب تأکید شده و برش‌ها باید به‌گونه‌ای انجام بگیرد تا باعث از بین رفتن توده‌های جذب نور نشود. تشکیل و برش شاخه‌های گل دهنده هم‌زمان با خمش شاخه‌های ضعیف و غیر بارده، ساختمان گیاه را تشکیل می‌دهد.
مدیریت تاج پوشش به سبب نقشی که در روابط منبع-مصرف و به دنبال آن ظرفیت تبادل گازی تاج پوشش دارد، نقش مؤثر در تولیدات مستمر گلخانه‌ای ایفا می‌کند (70). روش‌های تربیت با تغییر در تراکم برگ‌ها، زاویه برگ‌ها و تغییر در الگوی توزیع برگ‌ها به ورود بهتر نور به درون تاج پوشش کمک می‌کند. درروش های تربیت سنتی ورود نور به قسمت‌های میانی و انتهایی تاج پوشش کاهش می‌یابد به همین خاطر تولیدکنندگان گل رز به‌منظور کاهش سایه‌اندازی و ورود نور بهتر به درون تاج پوشش اقدام به خم کردن شاخه‌های ضعیف و غیر بارده در فاصله بین ردیف‌های کشت می‌کنند که به روش تربیت کمانی معروف است. روش تربیت کمانی به دلیل حفظ تاج پوشش افقی و ورود نور بهتر به درون تاج پوشش، توصیه می‌شود. درروش سنتی که خمش شاخه وجود ندارد، برگ‌های باقی‌مانده روی پایه مادری حمایت از رشد را بر عهده‌دارند. ازاین‌رو ارتفاع برداشت هم بسیار مهم است (83). خم کردن شاخه‌های ضعیف و کور که از بیشتر قسمت‌های ساقه‌های اصلی تشکیل می‌شود، افزایش سطح برگ و بهبود عملکرد را به دنبال دارد. با خمش شاخه، سطح‌فعال فتوسنتزی به‌طور پیوسته بر روی گیاه وجود دارد و با تولید کربوهیدرات و انتقال آن به قسمت‌های دیگر می‌تواند باعث افزایش طول شاخه‌های گل دهنده شود.
به‌منظور آماده‌سازی محیط کشت، بستر پرلایت با اندازه 3 تا 5 میلی‌متر تهیه شد. این بستر درون پایه‌های فلزی از پیش‌ساخته قرار گرفت، فاصله بین بوته‌ها حدود 18 سانتی‌متر، فاصله بین خطوط کشت در دو طرف بستر 30 سانتی‌متر، فاصله ردیف‌های کشت 80 سانتی‌متر و عمق بستر 30 سانتی‌متر بود که بر روی پایه‌های با ارتفاع 100 سانتی‌متر کشت شدند(شکل 2-2).
بوته‌های گل رز رقم های’سامورایی ‘و’دولسویتا ‘پیوندی بر روی پایه "Natal Briar" از کشور کنیا تهیه شد.
رطوبت نسبی گلخانه در طول دوره تولید حدود 70 درصد و میانگین دمای گلخانه در روز2± 23 درجه سلسیوس و در شب 15 درجه سلسیوس حفظ شد. و میزان لوکس نور گلخانه حدود 35000-45000 لوکس بود.
4 هفته پس از کاشت بوته‌ها عملیات بندینگ اولیه انجام شد و پس از گذشت یک سال از رشد و استقرار بوته‌ها، تیمارها اعمال شد. در طول این مدت، تغذیه، برداشت گل‌ها، کنترل شرایط محیطی و مبارزه با آفات و بیماری‌ها به‌طور مستمر انجام می‌گرفت.
انواع سازگان تربیت
درروش تربیت سنتی ساختمان گیاه به‌صورت ایستاده در نظر گرفته می‌شود و هیچ‌گونه شاخه خمش یافته (بند شده) بر روی گیاه وجود ندارد. ارتفاع برداشت مشابه روش تربیت هلندی 5 تا 7 سانتی‌متر در نظر گرفته‌شده است و تنها تفاوت آن با روش تربیت هلندی که به روش تربیت کمانی نیز مرسوم است، عدم وجود شاخه‌های خمش یافته درروش سنتی می‌باشد.
به‌منظور تشکیل سازگان تربیت هلند حدود 4 هفته پس از کاشت گیاهان، ساقه‌های جوان اولیه باکمی چرخاندن به سمت بیرون بستر خم شدند، حدود 2 هفته پس از خمش، اولین پاجوش‌ها ظاهرشده و اولین گل‌ها حدود 5 تا 6 هفته پس از خم کردن شاخه‌های اولیه برداشت‌شدند. برداشت شاخه‌های گل دهنده از بالای اولین برگ حقیقی (3 برگچه‌ای) یعنی حدود 5 سانتی‌متر بالاتر از پایه صورت گرفته است. حدود 5 تا 6 هفته بعد بر روی شاخه برش خورده قبلی یک شاخه گل دهنده دیگر پدید آمد که این بار از ارتفاع 5/0 سانتی‌متری برداشت شد و تمام برش‌های بعدی در ارتفاع 5/0 سانتی‌متری برش‌های قبلی انجام‌گرفته است ضمن اینکه در طول فرایند رشد شاخه‌های ضعیف و غیر بارور به‌طور مرتب خم‌شدند. حدود یک سال پس از کاشت بوته ها و استقرار کامل شاخه های خمش یافته صفات مورد نظر بررسی شد.
به‌منظور تشکیل سازگان تربیت ژاپن، 4 تا 5 هفته پس از کاشت عملیات خمش شاخه‌های اولیه انجام گرفت، در طول فصل رشد نیز شاخه‌های ضعیف، کور و غیر بارده در فواصل بین ردیف‌های کشت خم شدند. در این سازگان تربیت شاخه‌های گل دهنده تشکیل‌شده از قسمت پایه و بدون اینکه برگی بر روی گیاه باقی گذاشته شود برداشت‌شدند. حدود یک سال پس از کاشت بوته ها و استقرار کامل شاخه های خمش یافته صفات مورد نظر بررسی شد.
به‌منظور تشکیل سازگان تربیت کنیا، 4 تا 5 هفته پس از کاشت، شاخه‌های تشکیل‌شده اولیه در فاصله بین ردیف‌های کشت خم‌شدند و پس از به گل رفتن، شاخه‌های گل دهنده از ارتفاع 20 سانتی‌متری، درست از بالای دومین برگ حقیقی پنج برگچه‌ای (حدود 5 جوانه) برداشت‌شدند، از زیر محل برش دو جوانه انتهایی شروع به رشد کرده و این بار برداشت شاخه‌های گل دهنده از ارتفاع 15 سانتی‌متری صورت گرفت . حدود یک سال پس از کاشت بوته ها و استقرار کامل شاخه های خمش یافته صفات مورد نظر بررسی شد.
به‌منظور تشکیل سازگان تربیت اکوادور 4 هفته پس از کاشت تمام بخش‌های رویشی خم‌شده و پس از تشکیل و رشد شاخه‌های گل دهنده، این شاخه‌ها از ارتفاع 30 سانتی‌متری سر برداری شدند. معمولاً پس از سر برداری دو جوانه در زیر محل برش شروع به رشد می‌کنند، حدود یک ماه بعد یکی از جوانه‌های رشد کرده (جوانه بالایی) از ارتفاع 30 سانتی‌متری سر برداری شد در ماه دوم جوانه دیگر (جوانه پایینی) که به گل رفته است از ارتفاع 15 سانتی‌متری برداشت شد. تمام برش‌های بعدی از ارتفاع 15 تا 20 سانتی‌متری انجام گرفت در این روش طرح برش در ارتفاع 4/1 تا 6/1 متری است (72). حدود یک سال پس از کاشت بوته ها و استقرار کامل شاخه های خمش یافته صفات مورد نظر بررسی شد.
به‌منظور تشکیل سازگان تربیت کلمبیا 4 هفته پس از کاشت عملیات خمش شاخه‌ها انجام گرفت. پس از آن شاخه های رشد کرده از ارتفاع 40 سانتی‌متری سطح بستر سر برداری شدند، سپس دو جوانه انتهایی در زیر محل برش شروع به رشد کرده که از ارتفاع 20 تا 30 سانتی‌متری سر برداری شد. همانند قبل بر روی شاخه‌های برش خورده جدید 2 جوانه بر روی هر شاخه شروع به رشد کرده که این بار به‌عنوان شاخه گل دهنده برداشت‌شد. حدود یک سال پس از کاشت بوته ها و استقرار کامل شاخه های خمش یافته صفات مورد نظر بررسی شد.
تعداد شاخه گل دهنده
بررسی سازگان مختلف تربیت بر تعداد شاخه گل دهنده نشان می‌دهد بیشترین تعداد شاخه گل دهنده در سازگان تربیت کلمبیا و اکوادور تولید شد؛ که این تعداد نسبت به دیگر سازگان تربیت، چشمگیر بوده است. در این دو سازگان ، تاج پوشش در ارتفاع بالاتری نگه‌داشته شده و حجم تاج پوشش ایستاده بیشتری را به خود اختصاص داده‌اند. تعداد برش‌ها و سر برداری ها در این دو روش بیشتر بوده و تعداد شاخه گل دهنده بیشتری بر روی آن‌ها تشکیل‌شده است که البته در کنار افزایش عملکرد، شاخه‌های گل دهنده تولیدشده، از کیفیت پایین‌تری برخوردار بوده است.
در سازگان تربیت ژاپن که پس از برداشت هیچ قسمتی از شاخه گل دهنده بر روی پایه مادری باقی نمی‌ماند، کمترین تعداد شاخه‌های گل دهنده را تولید کرده است. در بین سازگان تربیت کشورهای مختلف نام‌برده با در نظر گرفتن تعداد شاخه گل دهنده در کنار کیفیت و زمان آغاز گلدهی و آسان بودن نوع تربیت و تشکیل ساختمان گیاه، سازگان تربیت کنیا بهترین عملکرد و کیفیت را نشان داده است و پس از کنیا سازگان تربیت هلند قابل‌قبول بوده است.
در مقایسه بین روش تربیت کمانی و سنتی نیز، روش تربیت کمانی بیشترین تعداد ساقه گل دهنده در گیاه در یک فلش گلدهی را تولید کرده است که نسبت به روش سنتی 32 درصد افزایش همراه بوده است. به‌خصوص رقم دولسویتا به روش تربیت کمانی به خوبی پاسخ داده است و توانست اختلاف 78 درصدی نسبت به روش سنتی در تعداد شاخه گل دهنده را نشان دهد درصورتی‌که در رقم سامورایی این افزایش عملکرد درروش تربیت کمانی نسبت به سنتی تنها 7/9 درصد بوده است. مطالعات نشان می‌دهد برداشت مستمر شاخه‌های گل دهنده سبب حذف برگ‌ها می‌شوند و به دنبال آن نسبت محل‌های تولید به محل‌های مصرف کاهش می‌یابد و همین امر باعث کاهش حجم ریشه‌های گیاه رز می‌شود و درنتیجه کاهش میزان رشد و تعویق در جوانه‌زنی را به دنبال دارد.
وزن‌تر ساقه گل دهنده
بررسی سازگان مختلف تربیت و تأثیر آن بر وزن‌تر ساقه گل دهنده نشان داد، سازگان تربیت هلند، اکوادور و ژاپن به ترتیب بیشترین وزن‌تر ساقه گل دهنده را به خود اختصاص داده‌اند. کمترین میزان وزن ترمربوط به سازگان تربیت کلمبیا و کنیا بوده است. در مقایسه روش تربیت کمانی و سنتی نیز وزن‌تر ساقه گل دهنده درروش تربیت کمانی نسبت به سنتی 3/85 درصد افزایش نشان داده است. این پژوهش نشان می‌دهد درروش های تربیتی که ارتفاع تاج پوشش ایستاده زیاد است و تعداد جوانه‌های زیادی بر روی گیاه حفظ می‌شود وزن‌تر ساقه گل دهنده کاهش‌یافته است ولی مهم‌تر از ارتفاع برداشت، وزن‌تر ساقه گل دهنده بیشتر تحت تأثیر خمش شاخه قرار می‌گیرد. تأثیر روش تربیت کمانی بر وزن‌تر ساقه گل دهنده به ویژه در رقم سامورایی چشمگیرتر بوده است چراکه نسبت به همین روش تربیت در رقم دولسویتا8/54 درصد افزایش نشان داده است.
تعداد روز تا آغاز گلدهی
بررسی سازگان مختلف تربیت و تأثیر آن بر تعداد روز تا آغاز فلاش گلدهی نشان داد بیشترین تعداد روز تا آغاز فلش گلدهی به ترتیب با 92 و 88 روز مربوط به سازگان تربیت کلمبیا و اکوادور بوده است، در این سازگان به دلیل افزایش تعداد برداشت‌ها و سر برداری‌ها، تعداد روز تا آغاز گلدهی افزایش‌یافته است. بررسی سازگان تربیت کنیا، هلند و ژاپن نشان داد با افزایش ارتفاع برداشت تعداد روز تا آغاز گلدهی کاهش‌یافته است وکمترین تعداد روز تا آغاز فلش گلدهی مربوط به سازگان تربیت کنیا بوده است که تنها 61 روز زمان طی شده است. در مقایسه روش تربیت کمانی و سنتی، تفاوت معنی‌داری بین تعداد روز تا آغاز فلاش گلدهی مشاهده نشد. این پژوهش نشان داد تعداد روز تا آغاز فلش گلدهی تحت تأثیر ارتفاع برداشت قرارگرفته است و خمش شاخه‌ی مستقرشده بر روی گیاه تأثیری در تعداد روز تا آغاز گلدهی نداشته است.
طول ساقه گل دهنده
بررسی سازگان مختلف تربیت و تأثیر آن بر طول ساقه گل دهنده نشان داد در مقایسه این نوع سازگان تربیت تفاوت معنی‌داری بر طول ساقه گل دهنده وجود نداشته است. یا به‌عبارت‌دیگر طول ساقه گل دهنده بیشتر تحت تأثیر شاخه خمش یافته قرارگرفته است تا ارتفاع برداشت، چراکه طول ساقه گل دهنده درروش تربیت کمانی نسبت به سنتی 44 درصد افزایش نشان داده است.
طول و قطر غنچه
بررسی سازگان مختلف تربیت و تأثیر آن بر طول غنچه نشان داد در مقایسه این نوع سازگان تربیت تفاوت معنی‌داری بر طول غنچه وجود نداشته است. یا به‌عبارت‌دیگر طول غنچه بیشتر تحت تأثیر شاخه خمش یافته قرارگرفته است تا ارتفاع برداشت، چراکه طول غنچه درروش تربیت کمانی نسبت به سنتی 22 درصد افزایش نشان داده است.
بررسی سازگان مختلف تربیت و تأثیر آن بر قطر غنچه نشان داد در مقایسه این نوع سازگان تربیت تفاوت معنی‌داری بر قطر غنچه وجود نداشته است. یا به‌عبارت‌دیگر قطر غنچه بیشتر تحت تأثیر شاخه خمش یافته قرارگرفته است تا ارتفاع برداشت، چراکه قطر غنچه درروش تربیت کمانی نسبت به سنتی 20 درصد افزایش نشان داده است.
کلیه حقوق این اثر متعلق به دانشگاه صنعتی اصفهان می باشد.