شهرها پیچیده‌ترین اکوسیستم انسانی با ترکیبی از عناصر طبیعی و انسان‌ساخت هستند که نقش انسان در مدیریت و بهبود آنها، اساسی می‌باشد. وجود عوامل طبیعی متعدد در محیط شهری از قبیل فضای سبز و گونه‌های گیاهی و جانوری، پهنه‌های آبی مثل رودخانه، مادی‌ها و دریاچه‌ها، تأثیرپذیری از عوامل طبیعی پیرامون از قبیل عوامل آب و هوائی، اکوسیستم‌های کشاورزی و طبیعی اطراف شهر و همچنین اثرگذاری کلیه فعالیت‌ها و عناصر انسانی بر این محیط (از قبیل حمل‌ونقل، ساخت‌وساز، مصرف انرژی، تغییر کاربری و ...) ازجمله ویژگی‌های چنین اکوسیستمی می‌باشد.
چنین اکوسیستمی با پیچیدگی‌های ذکر شده و تعدد عوامل اثرگذار، نیاز به یک رویکرد منسجم و همه‌جانبه یا جامع مدیریتی برای کنترل و بهبود وضعیت تمام اجزا و عوامل ذکر شده در قالب سیستم برنامه‌ریزی جامع را می‌طلبد. چنین رویکردی همواره موردتوجه مدیران و برنامه‌ریزان شهری بوده و روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی برای انجام آن ارائه شده است. قبل از هرگونه برنامه‌ریزی و ارائه راه‌حل برای بهبود وضعیت، نیاز به اطلاعات مستند، کمی و قابل مقایسه با وضعیت گذشته، برای ارائه نمائی از وضع موجود از جمله مشکلات و کمبودها می‌باشد. با مشخص شدن مشکلات و کمبودها، تعیین اهداف (کلان و خرد) صورت گرفته و نهایتاً برنامه‌های عملیاتی برای دستیابی به هرکدام از اهداف تدوین می‌شود. ملاحظه می‌شود که نقطه شروع این فرآیند برنامه‌ریزی، داشتن اطلاعات از وضعیت موجود و مشکلات منتهی به آن است. گزارش تعیین وضعیت محیط‌زیست شهری (SOE[1]) دارای چنین رویکردی می‌باشد.
پروژه حاضر، بخش نهائی قرارداد با شهرداری اصفهان و دربرگیرنده گزارش SOE شهر اصفهان و تحلیل روابط علت و معلولی اثرگذار بر اجزای اصلی محیط‌زیست شهر اصفهان بر مبنای مدل DPSIR و بر اساس داده‌ها و نقشه‌های پهنه‌بندی نهایی تهیه شده در پروژه و گزارش‌های پایه طرح می‌باشد. در گزارش‌های تهیه شده مصوب طرح ، وضعیت محیط‌زیست شهر اصفهان در بخش‌های منابع آب، خاک، هوا، آلودگی صوتی، فضای سبز، خدمات اکوسیستمی و تنوع زیستی، محیط انسان ساخت و کاربری‌ها، بحران‌ها و بلایای طبیعی، آب و هوا و اقلیم، ترافیک، مصرف انرژی و تولید پسماند بررسی و دید نسبتاً جامعی از وضعیت شهر مشخص گردید. در طرح حاضر این عوامل در قالب مدل DPSIR تحلیل شده و طرح مدیریت محیط‌زیست شهری بر این اساس تهیه و ارائه خواهد شد.
اهداف پروژه حاضر عبارتند از:
- توصیف خصوصیات اقتصادی-اجتماعی، طبیعی و محیط زیستی شهر اصفهان
- تعیین مؤلفه‌ها یا اجزای محیط‌زیست شهر که در اثر فعالیت‌های انسانی تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
- تحلیل هر یک از مؤلفه‌های محیط‌زیست شهری بر اساس رویکردDPSIR ، شامل:
- شناسایی نیروهای محرکه اثرگذار
- شناسایی و ارزیابی فشارهای وارده از نیروهای محرکه بر مؤلفه‌ها
- ارزیابی وضیعت فعلی مؤلفه‌ها پس از بروز فشارها و روند تغییرات آنها در گذشته
- ارزیابی اثرات ناشی از تغییرات بر سلامت اکوسیستم و انسان
- تدوین پاسخ‌های احتمالی به این تغییرات در راستای بهبود شرایط و رسیدن به توسعه پایدار
[1] State Of Environment