بررسي اثر عوامل اقليمي بر گسترش گونه هاي مرتعي غالب با استفاده ازروش هاي آماري چند متغيره ( مطالعه موردي استان كرمانشاه )
پوشش گياهي مهمترين عامل تأثيرگذار بر پايداري و تعادل اكوسيستمهاي طبيعي است. مشكل اصلي در احيايي بيولوژيك مراتع و مبارزه با مباحث بيابانزايي و فرسياش خاك، انتخاب گونههاي گياهي مناسب براي مناطق در دست احيا ميباشد. استان كرمانشاه داراي مراتع خوب و جنگلهاي فراواني است. اين مناطق طبيعي بخاطر تغيرات اقليمي، بيماري هاي گياهي، چراي زود رس و بيرويه، آتش سوزي و غيره در حال نابودي و تخريب ميباشند كه ميتوان به عنوان يك مساله بيابانزايي به آن پرداخت. در اين تحقيق هدف شناخت عوامل اقليمي تاثير گذار در رشد و پراكنش گونههاي گياهي غالب استان كرمانشاه ميباشد. براي شناخت و بررسي پارامترهاي اقليمي در استان كرمانشاه ابتدا اقدام به تهيه پايگاه دادههاي اقليمي مركب 15 عنصر اقليمي به تفكيك ماه، سالانه و فصلي از 26 ايستگاه داخل و خارج استان كه با اقليم و پوشش گياهي منطقه در ارتباط هستند، انتخاب گرديد. سپس با استفاده از روشهاي درونيابي و اندازه شبكه سلولي مناسب دادههاي نقطهاي به دادههاي پهنهاي تبديل گرديد و با روش كرزانوفسكي و ضريب پروكراستس حجم دادهها كاهش پيدا كرد. به منظور كاهش حجم دادهها و شناسايي مهمترين عاملهاي تاثير گذار از آنالير تحليل عاملي استفاده شد. همچنين تحليل خوشهاي جهت پهنه بندي مناطق همگون بكار گرفته شد. سپس نقشه پوشش گياهي منطقه با نقشه امتيازات عاملي تطبيق داده شد و امتيازات عاملي 4 گونه مرتعي و جنگلي غالب منطقه تعيين گرديد. نتايج نشان ميدهد كه مناسبترين روش براي درونيابي دادههاي اقليمي روش كرجينگ و مناسبترين اندازه شبكه سلولي 6 كيلومتري است. دادههاي اقليمي به تعداد 622 نقطه در سطح استان تعميم داده شد. با روش كرزانوفسكي مهمترين و موثرترين متغيرهاي هواشناسي به تعداد 106 متغير اقليمي انتخاب شدند. تحليل عاملي نشان داده كه 4 عامل اصلي دماي گرمايشي، بارش، بارش زمستانه و باد به ترتيب 9/47، 7/23 8/8 و 7/6 كه 168/87 درصد از واريانس كل دادهها را به خود اختصاص ميدهند. با استفاده از امتياز عاملي 4 عامل اصلي و آناليز خوشهاي استان كرمانشاه به هفت منطقه اقليمي: اقليم بسيار گرم و خشك، اقليم بسيار گرم و نيمه خشك، اقليم مرطوب نيمه سرد، اقليم سرد و نيمه مديترانهاي، اقليم نيمه سرد مديترانهاي، اقليم سرد و نيمه خشك، اقليم سرد و نيمه خشك بادي، پهنه بندي شد. در نامگذاري مناطق اقليمي استان كرمانشاه از عامل دماي گرمايشي به عنوان تاثير گذارترين عامل استفاده شد و تنها در اقليم مرطوب نيمه سرد عامل بارش نقش تعيين كنندهاي در نامگذاري منطقه داشت. با استفاده از امتيازات عاملي و پارامترهاي اوليه اقليم رويشي گونههاي Festuca ovina، جنگلهاي استان، tomentellus Bromos و Hordeom bulbosa بررسي شد كه نشان داد گونه Festuca ovina در دو ناحيه اقليمي سرد مديترانهاي و سرد نيمه مرطوب بادي گسترش پيدا كرده است همچنين آستانه تحمل بارش بسيار بالا و دماي مناسبي دارد و در مناطق مختلف با بارشهاي متفاوت گسترش مييابد. آستانه تحمل دماي گونههاي درختي بلوط بالا بوده در نتيجه ميتوان عامل دما را بعد از عامل بارش به عنوان دومين عامل كنترل كننده گسترش گونههاي جنگلي در استان كرمانشاه عنوان كرد. آستانه تحمل دماي گونه tomentellus Bromos بسيار زياد بوده و متوسط بارش بيشتر از 500 ميلي متر در سال لازم ميباشد تا اين گونه بتواند به عنوان گونه غالب و يا گونه همراه در منطقه گسترش پيدا كند. عامل اصلي تاثير گذار در رويش گونه Hordeom bulbosa عاملهاي بارش ميباشند و عامل دما در درجه اهميت بعدي قرار دارند.
كلمات كليدي: اقليم رويشي، تحليل عاملي، آناليز خوشهاي، كرجينگ، پروكراستس، كرمانشاه
