ارزيابي برخي شاخصهاي زيستي عروسماهي زاينده رود "ارزيابي برخي شاخصهاي زيستي عروسماهي زاينده رود پايان نامه کارشناسي ارشد بوم شناسي آبزيان شيلاتي
اساتيد راهنما دکتر سالار درافشان دکتر فاطمه پيکانحيرتي
چکيده
از جمله آلايندههاي محيط زيست ترکيبات مخرب سيستم اندوکرايني هستند که از منشا طبيعي يا انسانساز وارد محيط زيست خصوصاً اکوسيستمهاي آبي شده و با ايجاد اختلال بر سامانه غدد درونريز، اثرات مخربي را بر جوامع زيستي اين اکوسيستمها وارد مينمايند. هدف از انجام اين تحقيق، ارزيابي برخي از شاخصهاي زيستي عروسماهي زايندهرود Petroleuciscus esfahani، نظير مقايسه فراسنجههاي خوني، نسبت جنسي، شاخص توسعه گنادي و بيان ژن ويتلوژنين در کبد ماهيان صيد شده از ايستگاههاي مختلف رودخانه زايندهرود است. نمونهبرداري از چهار ايستگاه چشمهديمه و خرسونک (در بالادست رودخانه به عنوان ايستگاههاي پاک) و چمگردان و پل صفائيه (در پاييندست رودخانه به عنوان ايستگاه آلوده) صورت گرفت. در اين مطالعه در مجموع 323 قطعه ماهي صيد شد. ميانگين وزني و طولي ماهيان به ترتيب معادل 93/14 گرم و 96 ميليمتر بود. در مقايسه فراسنجههاي خوني، تعداد کل گلبولهاي قرمز، ميزان هموگلوبين و هماتوکريت و تعداد کل گلبولهاي سفيد تفاوت معنيداري را بين ماهيان ايستگاههاي مختلف نشان نداد. با اين وجود در شمارش افتراقي گلبولهاي سفيد، درصد انواع گلبولهاي سفيد به جز لنفوسيتها در ماهيان ايستگاه چمگردان نسبت به ماهيان ساير ايستگاهها بالاتر بود (05/0p<). شاخصهاي ثانويه خونشناسي نظير حجم متوسط گويچه قرمز، ميانگين غلظت هموگلوبين ذرهاي و ميانگين هموگلوبين ذرهاي در ايستگاه چمگردان کمتر از مقادير متناظر در ساير ايستگاهها بود (05/0p<). در مطالعه نسبت جنسي ماهيان مشخص گرديد که در تمامي ايستگاهها به جز ايستگاه پل صفائيه انحراف معنيداري از نسبت مورد اننظار (1:1) (با فراواني بيشتر جنس ماده) وجود دارد (آزمون مربع کاي؛ 05/0p<). با اين وجود در مطالعه ميکروسکوپي گنادها، نشاني از بروز ناهنجاريهاي گنادي نظير جنسيت بينابيني مشاهده نشد. شاخص توسعه گنادي (GSI) در ماهيان نر و ماده محاسبه شد. مقايسه آماري اين شاخص تنها کاهش معنيدار آن را در جنس نر ماهيان ايستگاه چمگردان با ماهيان ساير ايستگاهها نشان داد (05/0p<). بيان ژن ويتلوژنين در کبد عروسماهي زايندهرود به عنوان شاخص زيستي معتبري براي وجود آلايندههاي مخرب سيستم اندوکرايني با فعاليت شبهاستروژني در منابع آبي مدنظر قرار گرفت. به اين منظور ابتدا نسبت به توالييابي کامل ژن ويتلوژنين در عروسماهي زايندهرود اقدام شد. نتايج نشان داد که ژن کدکننده ويتلوژنين در اين گونه داراي 4177 جفتباز است که پروتئيني حاوي 1776 آمينواسيد را توليد ميکند. بررسي شدت بيان ژن ويتلوژنين در جنس نر و ماده عروسماهي زايندهرود در ايستگاههاي مختلف به روش Real-time PCR و با استفاده از ژن کنترل داخلي بتا-اکتين نشاندهنده وجود بيان نسبي در هر دو جنس در تمامي ايستگاههاي مورد بررسي است. شدت بيان در ايستگاههاي مختلف تفاوت معنيداري را نشان داد بهطوريکه ميزان بيان نسبي ويتلوژنين در ماهيان چمگردان در هر دو جنس بهطور معنيداري نسبت به ساير ايستگاهها بالاتر بود (05/0p<). بهطور کلي نتايج اين تحقيق بيانگر اثرات احتمالي ترکيبات مخرب سيستم اندوکرايني با خاصيت شبهاستروژني بر برخي ويژگيهاي زيستي عروسماهي زايندهرود نظير انحراف از نسبت جنسي (فراواني بيشتر جنس ماده) و بيان ژن ويتلوژنين در جنس نر و تغيير بيان آن در ماهيان ايستگاههاي مختلف رودخانه زاينده رود بود.
واژگان کليدي: ترکيبات مخرب سيستم درون ريز، عروسماهي زايندهرود Petroleuciscus esfahani، خونشناسي، بافتشناسي گناد، بيان ويتلوژنين.
